(Louis Meulstee’s web site)

TELEVISIE in jongensboeken

Television in boys books.

Het overbrengen van bewegende beelden heeft altijd sterk tot de verbeelding gesproken. Toen de eerste vage beelden werden vertoond d.m.v. de Nipkow schijf, was dat een enorme sensatie waarover uitgebreid werd gepubliceerd.

Ook de schrijvers van jeugdboeken waren door dit onderwerp geboeid en konden hun fantasieën, die in sommige gevallen merkwaardig genoeg in vele details (kleuren tv, eurovisie en werelduitzendingen) zijn uitgekomen, de vrije loop laten. De hier besproken boeken, die allang niet meer verkrijgbaar zijn, gaan natuurlijk niet diep in op de techniek, maar vormen toch een boeiend relaas uit de tijd dat we alleen maar over televisie konden dromen....

"DE TELEVISIE KELDER", geschreven door Jac. Berghuis Jr (auteur van "Het Radio Spook" en "De Radium Diefstal"), karakteristiek geillustreerd door J. Lutz werd uitgegeven door Kluitman te Alkmaar. Dit is het eerste jongensboek dat geheel is gewijd aan televisie.

Drie Amsterdamse HBS'ers bouwen in een afgelegen kelder van een landgoed een televisie zendinstallatie. Aanvankelijk worden de beelden via een telefoonlijn verzonden maar later slaagt men er in de uitzendingen via de ether uit te zenden. De jongens raken, via de scouting (in die tijd nog padvinders genaamd), betrokken bij een bankbiljetten vervalsing. Deze vervalsing wordt opgelost wanneer het televisie opname apparaat in het geheim wordt geplaatst in de kamer van de met opsporing belaste inspecteur. Deze ambtenaar blijkt in de politie brandkast een

komplete drukpers te hebben waarmee de bewuste bankbiljetten worden gedrukt.

De eerste televisieproeven in het verhaal worden genomen bij ultra-violet licht. Verder komen in dit verhaal komen selenium-cellen en Philips TB04/10 zendlampen ter sprake.

Indertijd schreef "Het Vaderland" over dit boek: "...vele liefhebberijen van leerlingen der 5e klas HBS zoals padvinden, dansen, knutselen, schaatsenrijden, worden er vrolijk en animerend in behandeld; het mooiste van al is Puck's uitvinding: een televisie apparaat waardoor handelingen van personen op grote afstand op een doek geprojecteerd worden, terwijl men die handelingen uitvoert!... Het zou mij niet verwonderen indien jongens door dit boek aan het experimenteren sloegen!...."  

…Max en Sydney zagen weldra het witte vlak, maar plotseling bespeurden ze Puck's hoofd, hetgeen duidelijk te herkennen was. Het hoofd werd kleiner, doch thans werd ook Puck's romp duidelijk zichtbaar en later zelfs zijn hele lichaam. Het beeld was even duidelijk -hoewel natuurlijk veel kleiner- als in de bioscoop.....

Uit "DE TELEVISIEKELDER", hoofdstuk "De eerste televisieproef"

"...ik heb het toestel weer geheel veranderd", zei Puck, "Op het ogenblik gebruik ik een schijf met 52 vierkante gaten, terwijl deze 22 keer per seconde draait. Volgens mijn berekeningen moet dat bij onze opstelling der apparaten tot de beste resultaten leiden...."

Ongeveer in dezelfde tijd (rond 1928) schreef Leonard Roggeveen zijn derde boek voor oudere jongens, een klassieker: " DRAADLOZE OGEN", de naam verraadt reeds de inhoud.... Uitgegeven door Van Goor, met vele tekeningen door de bekende illustrator Hans Borrebach. Na de Tweede Wereldoorlog werd het boek herdrukt met aan de 50er jaren aangepaste tekst onder de titel: "DE RADIO DETECTIVE".

Hans Lippe, een verwoed radio-knutselaar heeft door een buitenkansje de beschikking gekregen over een fikse som geld. Hiervoor wordt een gloednieuwe serie radiolampen aangeschaft die de langbegeerde wens mogelijk maken: de bouw van een radiotoestel voor ultra-korte-golf ontvangst. Na de voltooing van het toestel worden merkwaardige signalen ontvangen.

De inhoud van een door een onbekende aan Hans toegezonden pakket blijkt een soort televisie apparaat te zijn. Aangesloten op zijn nieuwe ontvanger zijn iedere avond geheimzinnige bewegende beelden zichtbaar. Parallel aan het verhaal loopt de ontvreemding van kostbare postzegels. De dief komt bij toeval terecht in een van de televisie uitzendingen en wordt na een lange reeks van opwindende gebeurtenissen ingerekend.

In "WERELDKAMPIOEN 2003", je reinste SF verhaal, overtrof Leonard Roggeveen zichzelf. Dit in 1938 door Van Goor uitgegeven boek werd geillustreerd door P. Stempels.

De hoofdrol in dit verhaal is een in 2003 ontvreemd historich schaakstuk. Met dit stuk als bolwerk in een afgebroken partij, won Max Euwe in 1935 de fameuze schaakwedstrijd tegen Aljechin. Een spannende schaakwedsrijd uit 2003 die via de televisie rechtstreeks over de hele wereld wordt uitgezonden loopt als een rode draad door het verhaal.

In dit verhaal zijn de stadswijken van Amsterdam en Haarlem elkaar genaderd, er is een IJ tunnel, vliegveld Schiphol blijkt nog te bestaan en men heeft de beschikking over een merkwaardige onuitputtelijke krachtbron, Lusol genaamd, die wordt gevoed uit zonne energie......

...van de 18 ontvangers corresponderen er zeven met Europesche zenders, vijf met Amerikaanse, drie met Aziatische, twee met Afrikaanse en een met de Australische zender in Melbourne....

...de Radiovisie (vroeger televisie genaamd) kwam tussen de jaren 1960 en 1970 (!) tot grote bloei. De aanvankelijk zeer dure toestellen daalden later sterk in prijs. In 't jaar 1973 was er geen huis meer zonder visie...

Uit "WERELD KAMPIOEN 2003"

"DE STRIJD OM HET TELEVISIE GEHEIM", werd geschreven door H.J. Haarman in 1955 (zie ook "De stijd om het Vaderland") en uitgegeven door Kramers te Rijswijk. Is in 1959 (derde druk) ook uitgegeven als pocket-boek in de Kramers Pocket reeks No. 14.

Drie HBS-ers krijgen een uitnodiging om hun vacantie in Brazilie door te brengen. Tijdens de boottocht vindt een merkwaardige gebeurtenis plaats die de inleiding vormt van een reeks van gebeurtenissen in het vakantieland. Hun gastheer blijkt zich bezig te houden met een revolutionaire uitvinding op televisie gebied. Een stel misdadigers, onder leiding van een professor slaagt er in de werktekeningen te ontvreemden. Na een heftige 'strijd' lukt het onze vrienden de bende onschadelijk te maken.

...overal verspreid stonden grote tekentafels en allerlei onbekende machinerieën. Tegen de wanden stonden elektrische installaties, waaraan de vele meters en schakelknopjes opvielen. De eerste indruk was verwarrend. In het kort legde mijnheer Grosheim hun het doel van verschillende toestellen uit....

Uit ‘DE STRIJD OM HET TELEVISIE GEHEIM’, hoofdstuk 4: ‘Het laboratorium’

DE GEHEIME TELEVISIE ZENDER , een verhaal voor jongens, door Charles Elstrod verscheen (vermoedelijk voor 1940) in de Serie Giant uitgegeven door de Nederlandse Jeugd Bibliotheek te Amsterdam. Het verhaal heeft qua inhoud en techniek niet zo veel om het lijf en gaat over een criminele uitvinder 'de baas', die op afstand via televisie zijn medewerker B2 (zouden Bassie en Adriaan dit boekje ook hebben gelezen?) controleert op het pad der misdaad.

...,,,tja, dat was nou een televisie-apparaat, waarvan de wetenschappelijke wereld nog niets af weet. Het is een uitvinding van mezelf en je hebt zelf net gezien hoe het werkte. Kom Max, schakel het nog eens in, ik wil wel eens zien of die B2 zijn werk wel goed doet....

In enigszins gewijzigde vorm verscheen het bovenstaande als artikel in "Radio Historisch Tijdschrift" Nrs 4'84 - 1/'85, en in het "PTT Studieblad" 1987/2.

English summary: Boy's books of the 1920’s up to the 1960’s often had television as main topic. In this web-page a selection of these books were highlighted along with scans of their

Covers and illustrations. One thing these old children books had in common: they were thrilling and even today most enjoyable to read!